Molendal

Tot nu toe bediende ik, ook al was molendal al digitaal, het geheel nog met de Z21 app op de iPad of de handregelaar. Vanmiddag heb ik de tijd genomen om alles in iTrain op de laptop te configureren.

Nou ja, alles. De locomotieven met al hun functies, de eerste acht bezetmeldingen (het schaduwstation) en de bediening van de zeven wissels zijn keurig in iTrain geconfigureerd. In principe kan ik nu “blind” rijden. Dat wil zeggen met het schaduwstation echt onzichtbaar, bedekt door landschap. Het kostte wat testritten en wat puzzelwerk, maar alles is weer een stapje verder.

De volgende stap wordt het verder uitbreiden van de bezetmeldingen. De bezetmeldingen zijn nog steeds geen loconet: Ik kan dus wel zien dat een sectie (en dus het bijbehorende blok) bezet is, maar ik nog niet zien door welke trein. Dat is nog iets voor de toekomst, want dan heb ik een nieuwe centrale nodig: De “Z21 Start” waar ik nu mee rij kan geen loconet protocol aan en moet dan vervangen worden door de “volledige” Z21 die wel loconet aan kan. Ook moeten de bezetmelders zelf die functie hebben, die zijn dus elk een slagje duurder dan “normale” non-loconet bezetmelders.

Alle analoge bekabeling is verdwenen, nieuwe bekabeling is gelegd. Vanuit elke toekomstige sectie spoor nu nog naar een verzamelpunt dat rechtstreeks op de centrale is aangesloten, dat wordt later een serie bezetmelders. Vanuit elk te bedienen wissel naar een decorder die is aangesloten op de centrale. Centrale en wifi router hebben een plek gevonden en zijn bekabeld. Met de hand controller kan ik nu de treinen individueel laten rijden. Na wat configureerwerk kan ik met de ipad alle wissels bedienen. Kortom, treintechnisch rijd ik nu digitaal.

Later komen er nog bezetmelders, welk merk en type weet ik nog niet. De centrale is een starters exemplaar met beperkte functionaliteit, die moet nog een keer vervangen worden door een volledige centrale. Maar voorlopig voldoet het. Naast de virtuele seinen in iTrain komen er zo’n 15 reeële seinen te staan, daarvoor moeten nog twee decoders extra geplaatst worden.

De eerste proefritten zijn gemaakt. Er is zelfs al een begin gemaakt met het fundament voor het landschap. Dat komt als een soort “deksel” op een deel van de baan te liggen. De techniek moet nog wel uitgebreid worden, maar is in de basis klaar. Afgezien van de wegtechniek, want het faller car system is nu helemaal ontmanteld en moet opnieuw worden opgebouwd. De landschapsbouw kan beginnen!

De filosofie achter digitaal bekabelen en de oude analoge bakebeling is radicaal anders. In de “oude” analoge opstelling zat de baan vol met ingenieuze analoge schakelingen, blokbeveiligingen, reed contacten en relais. Die kunnen er nu allemaal uit. Van logica in de bekabeling naar logica in de centrale units.

Het is teveel gepuzzel voor te weinig winst, bovendien met teveel risico, om te proberen oude bekabeling te redden. Ik wil ook nog plus en min op de baan omdraaien: Bij digitaal moet de blokverdeling in de plus zitten, in de oude bekabeling zat die in de minus van de rail. Voor de rest zou een heleboel gepuzzel hier en daar twintig centimeter kabel opleveren dat je had kunnen redden. Met als risico dat je bij het puzzelen toch een vergissing maakt en daarna weer in de problemen komt. Kortom: Radicaal alles er uit, alles opnieuw er in.

In de nieuwe situatie: Waar komen de elektrische scheidingen te zitten (zitten die al op de juiste plek of moeten ze verplaatst), waar moeten de plussen worden aangesloten, waar moeten de minnen worden aangesloten. Later gaan we uitkienen welke rode kabel welke terugmelder wordt. Dat moet later allemaal netjes in iTrain geadministreerd worden.

Beginnen met digitaal rijden overweldigde ook mij in het begin, maar ik ben gewoon begonnen met een beginsetje en ben het diepe in geplonsd. Hoog-over naar digitaal rijden kijkend is dit wat ik geleerd heb.

Alles bij elkaar gaat het er om dat je dingen in je modelspoorbaan wilt bedienen. Die staan in dit schema bovenaan (roze). Uiteindelijk heb je daar instrumenten voor om mee te bedienen. Die staan in dit schema onderin (lichtgrijs). In het midden zit de centrale (zwart) met daar bovenop een laagje decoders (donkergrijs).

In het schema staat tussen haakjes een verwijzing naar het type apparatuur dat ik gebruik voor Molendal: De Z21 serie van Roco/Fleischman en iTrain op de computer.

De dingen in de spoorbaan, bovenaan van links naar rechts: De treinen worden getrokken door locomotieven. Die locomotieven moeten toegerust zijn voor digitaal rijden (i.e. ze hebben een digitale decoder). Ze ontvangen en versturen hun signalen rechtsteeks via de rail naar de centrale.

Wissels, seinen en blokken (secties) en seinen kan je niet zomaar op de centrale aansluiten, daar moet een decoder tussen. Een decoder die signalen van de centrale omzet naar bediening voor de wissels en de seinen. De terugmelding gaat van de rail naar een bezetmelder. Dat gebeurt voor elke sectie afzonderlijk. Een blok bestaat dan weer uit een aantal (één of meer) secties. De terugmeldingen worden naar de centrale gecommuniceerd door de terugmelder over de R-bus of de CAN bus.

De centrale verzamelt alle signalen van de baan en stuurt signalen terug. De centrale moet ook bediend worden. Er zijn dus verbindingen nodig met bedien elementen. Ofwel via een kabel. In dit voorbeeld de X-bus bekabeling naar de multimaus. Ofwel draadloos via wifi naar een wireless multimaus, een tablet of smartphone of een computer. Handig trouwens dat bij ze Z21 een van te voren geconfigureerde router mee geleverd wordt. Aansluiten en klaar! Voor de tablet en de smartphone moet de juiste app gekozen worden, voor de computer gebruik ik het stuurprogramma iTrain, maar er zijn veel meer mogelijkheden. Kwestie van smaak.

In de app en in het computerprogramma moeten de baan en de locomotieven beschreven worden. In de apps kan dat nog redelijk eenvoudig blijven, binnen iTrain wordt het een stuk complexer. De mogelijkheden met een programma als iTrain zijn dan ook veel en veel uitgebreider dan met een app. Blokbeveiliging, automatisch rijden, snelheidsregeling op verschillende plekken, rijwegen instellen, al dat soort dingen kent de app niet, maar het computerprogramma wel. Om dat goed werkend te krijgen moet je wel stevig aan de slag met dat programma. Maar dat is voor een andere keer.

De demo baan is nu helemaal klaar, op blokbeveiliging na. Daar moet ik nog een bezetmelder module voor aanschaffen en implementeren in de demo baan en in de software, zodat ik kan experimenteren met een volledig beveiligde baan. Komt later. Voor nu is de demo baan klaar.

De echte baan was alweer helemaal hersteld: Alle overbodige helixen weg, overbodige bedrading is verwijderd, overbodige blokmodules verwijderd, de baan weer “compleet” gemaakt met rail achterin waar vroeger de helixen zaten, zodat er weer helemaal gereden kan worden. En dat rijden heb ik weer volop gedaan met mijn zwaarste analoge treinen, zodat alle corrosie weer is weg gereden en alles weer prima contact maakt.

En dan is het tijd voor het grote experimenteren: Zou er ook digitaal gereden kunnen worden op de hoofdbaan? Ik heb de bekabeling achter de twee huidige trafo’s losgemaakt en met een geimproviseerde kabel verbonden met de Z21 centrale op de demo baan. Theoretisch zou dan alle rail op de hoofdbaan gevoed moeten worden via de digitale centrale. Knop om en …. geen rookwolken of vonken. Dat is al heel bemoedigend. Dan het eerste digitale setje (de railbus) op de rail en kijken of het werkt.

De railbus is prima bestuurbaar en draait keurig en beheerst zijn rondjes. Alle codes (licht, geluid) werken zoals het hoort. Alles maakt prima contact, ook al zijn er een paar plekjes waar het geluid wegvalt. Dan hetzelfde proberen met mijn NS2400. Ook dat loopt lekker. Dan een serie wagons koppelen aan de 2400. Dat wordt ook zonder sputteren getrokken, tot zes wagons. Meer wagons wordt doorslippen.

Kortom, alles lijkt digitaal ook goed te gaan op de bestaande baan. Aan de ene kant jammer, dan heb ik geen excuus om alle rail opnieuw te leggen. Afgelopen dagen had ik het snode plan om helemaal overnieuw te beginnen. Met alle verbouwingen zijn er hier en daar meer snedes gemaakt in rail dan er in de toekomst nodig zijn, onlogischer ondersteunende constructies ontstaan dan in de toekomst nodig zijn, kabelwegen niet zo strak geworden als ze kunnen zijn, rail niet zo strak gelegd als je eigenlijk zou willen. Dus in het uiterste geval had ik het plan om alles maar dan ook alles, tot en met het frame zelf, helemaal opnieuw van scratch af aan op te bouwen. Het banenplan zou hetzelfde blijven of opnieuw hetzelfde worden. Nu alles lijkt te functioneren (ok, hier en daar met een klein hobbeltje) heb ik daar eigenlijk nauwelijks een excuus voor.

Om te beginnen: Ik ga digitaal. Ja, buitengewoon kostbaar. Maar het rijdt op de demobaan zo heel erg mooi. Dat wil ik ook op de “echte” baan. En ik blijf bij een breedte van 1m80, er wordt niet uitgebreid in de breedte. Meer breedte dan dit heb ik niet nodig om een attractieve baan te maken en op deze manier blijft de baan “verhuisbaar” als het er op aan komt.

Na het verwijderen van de twee helixen is er ook een heleboel bedrading overbodig geworden. Die moet dus verwijderd worden. Een aantal blokbeveiligings modules ook, want er zijn nu immers minder blokken. Een mooie gelegenheid om hier te laten zien hoe het geheel gekanteld kan worden om aan de “onderkant” te werken.

Zo ziet dat er dus uit. Je trekt het hele frame naar je toe, je licht de voorkant op en kantelt het op de achterkant. En zo kan je rustig aan de “onderkant” werken zonder onder de tafel te hoeven liggen. En zo dus op het gemakje de overtollige bedrading en blokmodules verwijderd. Er zal trouwens wel een ingrijpende herstructurering moeten plaatsvinden als helemaal wordt omgebouwd naar digitaal: De besturings principes zijn zodanig radicaal anders dat er denk ik grootschalig opnieuw bedraad moet worden.

Ik heb besloten op 1m80 breed te blijven. Als alles digitaal werkt zoals het hoort zou dat genoeg plezier moeten opleveren.

Met het verwijderen van beide helixen en de brug in het midden is er een gat ontstaan tussen de westelijke en oostelijke kant van de baan aan de achterkant. Die heb ik inmiddels ook weer voorzien van rail, zodat het spoor weer compleet is. Dat staat nu in de lijmklemmen.

De volgorde nu wordt: eerst veel roestrijden met de bestaande analoge locs. Als dat lekker werkt eens kijken of ik de aansluitingen voor rijstroom vanaf de huidige snelheidsregelaars kan vervangen door een aansluiting op de digitale demobaan. En dan eens kijken of de digitale locs ook in hun element zijn op de hoofdbaan. Ik ben benieuwd.

In één weekeind voor elkaar gekregen. Wat ik heb aangeschaft (beginset Fleischman 931902 en een Roco wisseldecoder 10836) heb ik in een vorig berichtje al gemeld. Ik heb alles gemonteerd op de plaat hout die ik er voor aangeschaf heb. Eerst de baan, dan de Z21, dan de multimaus aansluiten. Dan komt het grote moment: Gaat de digitale locomotief rijden? En jawel, keurig netjes en heel beheerst. Niet dat onbehouwen aan/uit dat ik ken van de analoge baan, maar keurig beheerst optrekken en remmen.

Dan is het tijd om ook de wissels en de decoder aan te sluiten. Omdat ik dat allemaal netjes op de plaat wil hebben gaat daar wat tijd overheen: Er moeten hier en daar kabeltjes verlengd worden, dus er wordt gesoldeerd. Het moet allemaal keurig recht, zodat je duidelijk kunt zien wat wat is. Netjes alle kabels op lengte, netjes in de contacten geschroefd. En dan opnieuw: Gaat het zomaar werken?

Opnieuw succes: De wissels zijn met de multimaus bedienbaar als W001 en W002. Nog even ompolen, want rechtuit en afbuigen heb ik verwisseld, maar dat is nu ook gecorrigeerd.

Nu nog te doen? Een tweede digitale locomotief, want het leuke van digitaal rijden is juist dat je met meerdere treinen op hetzelfde spoor kan rijden. Misschien een experimenten met het programmeren van de loc en wissels, want alles is nu vers-uit-de-doos fabrieksinstellingen. Dat werkt prima, maar de sport is natuurlijk zelf programmeren.

Daarna staat op het verlanglijstje dat er ook iets met blokbeveiliging gedaan moet worden Of ook iets met wifi en een tablet. Of allebei. Zo blijft er nog wat te wensen over.

Ik realiseer me dat ik nog niet heb verteld over de nieuwe draagconstructie. Die lelijke tafel met al die losse rommel er onder is een tijdje geleden al vervangen. Eigenlijk zo simpel als wat.

Van IKEA drie basiselementen van de kast BESTA, 60cm breed en ca 40 cm diep. Dat is precies 1m80 breed. Mooie deurtjes er op, plankje er in. De achterkant vervangen door een 12mm plaat precies op de goede maat gezaagd. Het kastje is als je het in elkaar zet volgens de instructie net niet diep genoeg voor de IKEA SAMLA bakken die ik in het kastje wil zetten voor het netjes opbergen van gereedschap en zo. Met een achterplaat die je tegen het kastje aan schroef past dat precies en is het kastje ook nog net iets steviger. Alles netjes opgeruimd.

Dan keurig op maat laten zagen bij Gamma: Een plaat 18mm (het moet lekker stevig), 180cm breed als dragende achterkant en een plaat 18mm en 80cm diep als tafelblad. Aan de voorkant rust het tafelblad op de ikea kastjes, aan de achterkant op klosjes die op de achterplaat zijn geschroefd. Oerstevig. Nog mooi afwerken met viltjes en zo, dat het niet schuurt op de muur of de grond, en klaar is kees.

Zo staat het frame van de baan nog steeds los op de tafel en kan ik de hele baan naar me toe trekken, 90 graden kantelen en aan de onderkant aan de bedrading werken. Ideaal.

Nu is het hele spul 180cm breed. Als ik naar 240cm ga moet er dus een kastje bij (past dan precies), ook met een nieuwe achterkant voor dat kastje, een nieuwe dragende achterkant voor de tafel en een nieuw tafelblad. Wel ingrijpend, maar wie weet, toch de moeite waard. Ik denk er nog even over na.

Alles bij elkaar, met de verbouwing uit het vorige bericht, sta ik op een punt om nog meer ingrijpende beslissingen te nemen.

Ga ik digitaal of blijf ik analoog? Digitaal trekt me toch ook wel. Functioneel gezien is de noodzaak niet zo groot. De functionele voordelen zijn start/stop gedrag van de treinen en reduceren van bedrading. Het optrek- en rem-gedrag van de treinen is nogal hoekig, die knallen van nul naar topsnelheid en weer terug. Dat moet mooier kunnen. En de hoeveelheid bedrading en analoge stuur electronica onder de baan is behoorlijk. En natuurlijk: Digitaal rijden is een leuke nieuwe uitdaging. 🙂

Om mezelf een beetje vertrouwd te maken met het digitale rijden heb ik een simpel startsetje gekocht. Een ovaaltje met een goederentrein. Ik wil behalve treinen ook wissels sturen, dus ik heb het setje uit de voorraad aangevuld met wissels en wat rail en in de winkel met een wisseldecoder. Dat alles ga ik op een vaste plaat monteren, zodat ik een demo baantje heb waarop ik naar hartelust kan experimenteren. Ik ben benieuwd. Enne, jah …. digitaal is wel rete duur. Maar goed.

Blijft het 1m80 of ga ik naar 2m40? Dit is een mooie gelegenheid om, als ik toch ingrijpend aan het verbouwen ben, eens te kijken of ik er niet nog een blok van 60 cm in de breedte bij kan smokkelen. Dan moet ik echt helemaal overnieuw beginnen. De kasten onder de baan moeten met een extra kast van 60cm breed worden aangevuld. De draagconstructie (zeg maar de “tafel” waar de baan los op ligt) moet vervangen worden, want die is nu dus te smal. Dan moet er een nieuw frame gemaakt worden en moet ik eigenlijk helemaal van voor af aan opnieuw beginnen. Maar ja, dan heb ik weer wel meer ruimte voor mooie dingen.

Nou ja, niet echt te ingewikkeld. Maar door die helixen kan ik nergens meer bij. De panelen aan de zijkanten, de panelen bovenop, dat worden allemaal zware constructies die te zwaar zijn om vaak verwijderd te moeten worden. Vooral het paneel bovenop. Alle zorgvuldigheid en automatisering ten spijt: De experimenten wijzen uit dat er nog al eens ontsporingen of haperingen plaatsvinden in het treinverkeer die maken dat je er even met de hand bij moet kunnen.

In dat paneel bovenop zitten ook electrisch aan te sturen elementen (zoals de stopplaatsen voor het autoverkeer). Daar moeten lange en ingewikkelde kabelwegen voor gevonden worden en dat lukt allemaal niet meer. Ik ben nog niet eens begonnen met nadenken over hoe ik dat verwijderbare bovenpaneel electrisch aangesloten krijg op het hoofdframe. Dus ik heb besloten de helixen te verwijderen en op twee niveaus te gaan werken: Het stationsniveau en het schaduwstation niveau. Misschien dat aan de achterkant van de baan nog een stukje verhoogd komt, maar dat komt later wel.

Slopen dus! Ik heb weer een heleboel stofbende gemaakt. Eerst alle bekabeling van de helix oost losknippen en netjes bundelen (zodat ik het straks, als de helix weg is en de rust is weergekeerd, weer netjes kan oprooien). Dan als het gips en purschuim verwijderen dat een berglandschap had moeten worden. Daarna de helix zelf verwijderen tot op stations niveau. Veel breekwerk en vooral het gips creeert veel stof. Rails vallen er nauwelijks te redden. Hier en daar een segmentje, maar daar houdt het mee op. De brug in het midden is inmiddels al half gesloopt, nu het oostelijke brughoofd. En dan hetzelfde voor de westelijke helix.

Pfew, veel vuilniszakken vol, nog een paar 50L bakken met gesloopte segmenten. Alles bij elkaar een heleboel stof, afval en ook helaas … kapitaalvernietiging. Maar ja, het was allemaal nodig om tot nieuwe inzichten te komen.

O ja, in de “after” foto zie je dat de zijpanelen nog eventjes zo hoog blijven als ze waren. Straks, als er een “vlak” middenpaneel voor het landschap ontstaat, dan breng ik de zijkanten ook weer op hoogte. Maar nu nog even niet, want ik weet nog niet precies hoe hoog het allemaal wordt.